Jak przeprowadzać prewencyjną kontrolę trzeźwości pracowników?
Dla wielu osób oczywiste jest, że praca pod wpływem alkoholu stanowi poważne pogwałcenie obowiązującego prawa. Wciąż jednak niektórzy uważają, że to nic złego, a dotychczasowy brak możliwości legalnego skontrolowania trzeźwości przez przełożonych powoduje szereg nadużyć. Aby pomóc pracodawcom uporać się z nietrzeźwymi pracownikami rząd wprowadza w tym miesiącu zmiany w Kodeksie pracy związane z prewencyjną kontrolą podwładnych.
Warto wiedzieć, w jaki sposób można ją przeprowadzić, a także zastanowić się nad wprowadzeniem losomatów w przedsiębiorstwie, które ułatwiają wyrywkowe sprawdzenie stanu poszczególnych osób.
Badanie trzeźwości pracowników do 2023 roku
Zgodnie z przepisami Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi pracodawca nie może dopuścić do pracy osoby, co do której zachodzą podejrzenia, że jest ona pod wpływem alkoholu. Jest to jednak trudne do zweryfikowania, ponieważ zgodnie z obowiązującymi dotychczas przepisami, wykonanie badania alkomatem w celu sprawdzenia stanu podwładnego może być wykonane jedynie za jego zgodą lub przez organy posiadające odpowiednie uprawnienia — np. policję. Możliwe jest także przeprowadzenie tzw. badania z krwi. Co ważne, próbka musi być pobrana przez uprawnioną do tego osobę.
Co ważne pracownik ma prawo do odmówienia nie tylko prewencyjnego sprawdzenia trzeźwości, ale także po wypadku przy pracy. W tym przypadku traci jednak prawo do ubezpieczenia wypadkowego, nawet gdy był trzeźwy.
Konieczność uzyskania zgody podwładnego do przeprowadzenia kontroli trzeźwości w miejscu pracy przysparza wielu kłopotów. W związku z tym rząd na mocy nowelizacji Kodeksu Pracy w 2023 roku chce ułatwić to zadanie. Jakie przepisy będą obowiązywać? W jaki sposób zadbać o sprawne przeprowadzanie prewencyjnej kontroli trzeźwości?
Zmiany w przepisach Kodeksu Pracy w 2023 roku odnośnie do prewencyjnej kontroli trzeźwości w pracy
Zgodnie z wprowadzoną nowelizacją umożliwione będzie wyrywkowe, prewencyjne badanie pracowników na obecność alkoholu w organizmie, a także innych środków o działaniu odurzającym, takich jak: amfetamina i jej pochodne, benzodiazepiny, kokaina, opioidy, a także tetrahydrokannabinol. 27.01.2023 roku prezydent Andrzej Duda podpisał Ustawę z dnia 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. Oznacza to, że przepisy związane z prewencyjną kontrolą trzeźwości wejdą w życie już za kilkanaście dni, 21.02.2023 roku.
Celem zmian w prawie jest ochrona życia i zdrowia pracowników, innych osób, a także mienia. Mimo że zapisy umieszczone są w Kodeksie pracy, badaniu mogą zostać poddani także pracownicy zatrudnieni na mocy umów cywilnoprawnych oraz o współpracę B2B, pod warunkiem że organ testujący odpowiada za organizację pracy. Co ważne, osoba, u której badanie wykazało do 0,1 mg alkoholu w wydychanym powietrzu i do 0,2 promila we krwi, czyli w stanie po spożyciu, może być dopuszczony do pracy, tak samo jak trzeźwa. Trzeba jednak kontrolować jej stan, czy wskazanie spada, czy maleje.
Aby móc przeprowadzić kontrolę trzeźwości zgodnie z prawem konieczne jest opisanie stosowanych reguł w czasie jej przeprowadzania. Zapisy te powinny być umieszczone w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu. Badanie dotyczy jedynie grup pracowników, którzy zostali wymienieni w regulacjach danej firmy. Muszą być oni poinformowani o tym fakcie co najmniej 2 tygodnie przed rozpoczęciem prewencyjnej kontroli trzeźwości. Wskazane jest zapisanie sposobu sprawdzenia trzeźwości, a także czasu oraz częstotliwości badania.
Podczas kontroli nie można naruszać godności oraz innych dóbr osobistych pracownika. Sprzęt użyty do wykonania testu metodą nielaboratoryjną musi posiadać ważny dokument potwierdzający jego kalibrację lub wzorcowanie.
Na żądanie pracownika lub pracodawcy możliwe jest ponowne przeprowadzenie kontroli stanu trzeźwości podwładnego pod kątem alkoholu oraz innych substancji przez organ powołany do ochrony porządku publicznego, np. policję.
Czym jest i jak działa losomat?
Przeprowadzenie prewencyjnej kontroli trzeźwości w niewielkich firmach może być stosunkowo łatwe. Co jednak w przypadku większych przedsiębiorstw, które zatrudniają sporo osób? Rozwiązaniem może być połączony z systemem kontroli dostępu losomat. W związku z tym, że sprawdzenie wszystkich pracowników przedsiębiorstwa bardzo często jest nie tylko niepotrzebne, ale i też niewskazane, warto wdrożyć w firmie oprogramowanie do kontroli losowej pracowników. Każdy z zatrudnionych podczas przekraczania punktu kontrolnego (bramek, drzwi, śluz za pomocą różnorodnych metod uzyskiwania poświadczeń) może być losowo wybrany przez system do kontroli przez uprawnione do tego osoby. W tym momencie nie otwiera się przejście, co jest jasnym sygnałem, że dana osoba została wyznaczona do prewencyjnej kontroli trzeźwości.
W naszym losomacie możliwe jest ustawienie liczby pracowników wytypowanych do kontroli, np. jeden z grupy 5, 10 czy 30 osób. Dodatkowo istnieje możliwość ustawienia pomijania kilku kolejnych osób po wywołaniu do kontroli, tak aby nie sprawdzać podwładnych jeden po drugim.
W niektórych przypadkach przydatny jest przycisk, który pozwala na zablokowanie przejścia automatycznie dla osoby, co do której zachodzą podejrzenia, że jest pod wpływem alkoholu lub innych środków odurzających.
Nasze losomaty połączone są z alkomatami zewnętrznych firm, jednakże istnieje możliwość łatwego zsynchronizowania działania systemu z urządzeniem oraz bramkami. Pozwala to na automatyczne znoszenie blokady przejścia, gdy testowany pracownik okaże się trzeźwy. To szczególnie ważne w firmach z systemem zmianowym, gdzie dużo osób wchodzi jednocześnie; pozwala to na zwiększenie przepustowości.
W bardzo dużych przedsiębiorstwach wskazane jest zamontowanie losomatów niesprzężonych z przejściami, za wejściem do budynku czy strefy, by uniknąć tworzenia się zatorów.
W jakich firmach sprawdzi się kontrola dostępu z systemem kontroli losowej?
Losomat to rozwiązanie, które co do zasady sprawdzi się w każdej firmie, ponieważ nie ma wyróżnionego w prawie katalogu prac, które można wykonywać pod wpływem alkoholu. Warto jednak pamiętać, że istnieją grupy zawodów, w których trzeźwość, a co za tym idzie precyzyjne myślenie, logiczne rozumowanie, prawidłowy osąd, refleks czy nienaganna prezencja są szczególnie ważne. W związku z tym losomaty do sprawdzania trzeźwości doskonale sprawdzą się w:
- firmach transportowych,
- ochronie zdrowia,
- służbach mundurowych,
- urzędach,
- przetwórstwie spożywczym i kosmetycznym,
- branży budowlanej,
- górnictwie i przemyśle wydobywczym,
- przedsiębiorstwach branży komunalnej.
Ponadto dobrą praktyką może być prewencyjne kontrolowanie trzeźwości u: pracowników usług osobistych i sprzedaży, robotników przemysłowych i rzemieślników, operatorów maszyn, urządzeń, a także wśród osób zatrudnionych we wszelkiego rodzaju magazynach.
Dlaczego warto zdecydować się na losomat?
Losomat to oprogramowanie, które w szczególności sprawdza się w większych firmach. Pozwala na zachowanie kontroli nad dużymi grupami podwładnych oraz regularne kontrolowanie ich na zawartość alkoholu i środków odurzających we krwi. Warto jednak zaznaczyć, że jego zalety sprawiają, że dobrze sprawdzi się także w firmach z sektora MŚP. Wynika to z faktu, że zastosowanie systemu losującego pozwala na uniknięcie zarzutów o tendencyjność i nagminne kontrolowanie konkretnych osób, które np. mają konflikt z przełożonym lub korzystania prewencyjnej kontroli trzeźwości jako formy karania podwładnych.
Warto także zaznaczyć, że losomat wprowadza dyscyplinę wśród pracowników. Gdy mają świadomość, że mogą być poddani sprawdzeniu, spora część z nich może zrezygnować z picia alkoholu przed pracą, a także w jej czasie. W związku z tym zmniejszone jest ryzyko wykonania powierzonych zadań w sposób nieprawidłowy, niezgodny ze sztuką. Maleje także ryzyko wypadków przy pracy czy nieumyślnego uszkodzenia ciała innej osoby przez pracownika w stanie nietrzeźwości.
