
Badania alkomatem w pracy — co warto wiedzieć?
Kontrola trzeźwości pracowników to kluczowy element zarządzania bezpieczeństwem w miejscu pracy. Dzięki przepisom wprowadzonym w 2023 roku, pracodawcy zyskali możliwość wyrywkowego sprawdzenia trzeźwości pracownika, co pozwala skuteczniej zapobiegać wypadkom i chronić mienie firmy. W artykule omawiamy, jak zgodnie z prawem przeprowadzić badanie alkomatem w pracy oraz na co zwrócić uwagę, aby zapewnić transparentność i poszanowanie praw pracowników.
Spis treści:
- Badanie alkomatem w pracy — obowiązujące przepisy
- Wyrywkowe badanie alkomatem w pracy — co zrobić, aby było zgodne z nowym prawem?
- Badania trzeźwości w pracy przez organ uprawniony
- Konsekwencje dla nietrzeźwego pracownika
- Konsekwencje dla pracodawcy, gdy ma nietrzeźwych pracowników
- Prewencyjne badanie trzeźwości pracowników — dlaczego jest ważne?
- FAQ
Badanie trzeźwości pracowników do 2023 roku
Zgodnie z przepisami Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi pracodawca nie może dopuścić do pracy osoby, co do której zachodzą podejrzenia, że jest ona pod wpływem alkoholu. Do 21 lutego 2023 było to jednak trudne do zweryfikowania, ponieważ zgodnie z obowiązującymi przepisami, wykonanie badania alkomatem w pracy w celu sprawdzenia stanu trzeźwości podwładnego mogło zostać wykonane jedynie za jego zgodą lub przez organy posiadające odpowiednie uprawnienia — np. policję.
Zgodnie z wprowadzoną w lutym 2023 roku nowelizacją możliwe jest wyrywkowe, prewencyjne badanie trzeźwości pracowników, a także kontrola na obecność środków działających podobnie do alkoholu (środków odurzających), takich jak: amfetamina i jej pochodne, benzodiazepiny, kokaina, opioidy, a także tetrahydrokannabinol.
Celem zmian w prawie jest ochrona życia i zdrowia pracowników, innych osób, a także mienia. Mimo że zapisy umieszczone są w Kodeksie pracy, badaniu mogą zostać poddani także pracownicy zatrudnieni na mocy umów cywilnoprawnych oraz o współpracę B2B, pod warunkiem że organ testujący odpowiada za organizację pracy.
Należy podkreślić, że zgodnie z polskim prawem, dopuszczalna jest pewna ilość alkoholu w organizmie pracownika — gdy badanie wartość wykaże poniżej 0,2‰ stężenia alkoholu we krwi albo poniżej 0,1 mg stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu zatrudniony musi zostać dopuszczony do pracy. Powyżej tych wartości pracodawca nie może dopuścić zatrudnionego do wykonywania obowiązków służbowych. Sytuacja ta nie jest przykładem usprawiedliwionej nieobecności w pracy — jest to konsekwencja naruszenia obowiązków pracowniczych.
Wyrywkowe badanie alkomatem w pracy — co zrobić, aby było zgodne z nowym prawem?
Aby móc przeprowadzić kontrolę trzeźwości zgodnie z prawem konieczne jest opisanie stosowanych reguł w czasie jej przeprowadzania. Wskazane jest zapisanie sposobu sprawdzenia pracownika alkomatem, a także czasu oraz częstotliwości badania. Zapisy te powinny być umieszczone w układzie zbiorowym pracy, w regulaminie pracy lub obwieszczeniu. Badanie trzeźwości pracowników dotyczy jedynie grup pracowników, którzy zostali wymienieni w regulacjach danej firmy. Warto dodać, że w przepisach nie ma wymogu, by badanie trzeźwości dotyczyło wszystkich pracowników, ale tylko tych, którzy pracują na stanowiskach, na których ich stan trzeźwości może wpływać na bezpieczeństwo pracy lub innych osób (np. kierowcy, operatorzy maszyn). Zatrudniający musi poinformować pracownika o planowanym badaniu co najmniej 2 tygodnie przed rozpoczęciem prewencyjnej kontroli trzeźwości przez pracodawcę. Warto jednak podkreślić, że wymóg dwutygodniowego informowania dotyczy jedynie wprowadzenia zasad kontroli trzeźwości w regulaminie pracy, układzie zbiorowym lub obwieszczeniu, a nie samego przeprowadzania wyrywkowych badań, które mogą być wykonane bez wcześniejszego informowania pracownika, pod warunkiem że są realizowane zgodnie z ustalonymi wcześniej regułami.
Podczas kontroli nie można naruszać godności oraz innych dóbr osobistych. Pracodawca powinien przeprowadzać badania w sposób minimalizujący ingerencję w prywatność pracownika. Kontrola trzeźwości powinna odbywać się w miejscu, które zapewnia dyskrecję, np. w zamkniętym pomieszczeniu w obecności wyłącznie osób uprawnionych. Takie podejście nie tylko minimalizuje ryzyko naruszenia dóbr osobistych, ale również buduje zaufanie w relacjach między pracodawcą a pracownikami. Sprzęt użyty do wykonania testu metodą nielaboratoryjną musi posiadać ważny dokument potwierdzający jego kalibrację lub wzorcowanie. W tym przypadku jest to kwestia istotna dla zapewnienia, że badanie będzie przeprowadzone zgodnie z wymogami prawnymi, a wynik będzie wiarygodny.
Badania trzeźwości w pracy przez organ uprawniony
Na żądanie zatrudnionego lub zatrudniającego możliwe jest sprawdzanie pracownika alkomatem, a także badanie krwi pod kątem alkoholu oraz innych substancji przez organ powołany do ochrony porządku publicznego, np. policję. Wynik badania stanowi dowód w przypadku sporu dotyczącego stanu trzeźwości pracownika i może mieć poważne konsekwencje dyscyplinarne.
Konsekwencje dla nietrzeźwego pracownika
Stawienie się w pracy pod wpływem alkoholu to poważne przewinienie, które może mieć daleko idące konsekwencje dla pracownika. Pracodawca ma prawo podjąć zdecydowane kroki w takiej sytuacji, a zatrudnionemu grożą zarówno kary porządkowe, jak i utrata pracy.
- Kary porządkowe:
- upomnienie, czyli najłagodniejsza kara, polegająca na pisemnym zwróceniu uwagi,
- nagana — pisemna kara, która może być wpisana do akt osobowych pracownika,
- kara pieniężna (z ograniczeniami określonymi w Kodeksie pracy).
- Rozwiązanie umowy o pracę bez okresu wypowiedzenia:
- z winy pracownika, jeżeli jego zachowanie stanowi ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych (np. spowodowanie wypadku gdy pracownik był nietrzeźwy),
- z przyczyn dotyczących pracownika w przypadku długotrwałych problemów z alkoholem.
Konsekwencje zależą od konkretnych okoliczności, takich jak: częstotliwość występowania problemu, stanowisko pracownika oraz skutki pracy pod wpływem alkoholu.
Konsekwencje dla pracodawcy, gdy ma nietrzeźwych pracowników
Problem pracowników stawiających się do pracy pod wpływem alkoholu to kwestia, która dotyczy nie tylko samego pracownika, ale również pracodawcy, dla którego niezwykle ważne powinno być badanie trzeźwości w pracy. Choć to zatrudniona osoba ponosi bezpośrednią odpowiedzialność za swoje zachowanie, pracodawca również może ponieść konsekwencje, jeśli nie podejmie odpowiednich działań. W przypadku naruszenia przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, grożą mu wysokie kary finansowe. Gdy w wyniku działania nietrzeźwego pracownika dojdzie do szkody, pracodawca może być zobowiązany do jej naprawienia. W niektórych przypadkach, np. gdy przełożony świadomie dopuszczał do pracy osób pod wpływem alkoholu, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej.
Prewencyjne badanie trzeźwości pracowników — dlaczego jest ważne?
Przeprowadzanie prewencyjnych kontroli trzeźwości jest istotne, ponieważ zapewnia bezpieczeństwo w miejscu pracy. Przede wszystkim pozwala na zminimalizowanie ryzyka wypadków. Pracownicy pod wpływem alkoholu są bardziej narażeni na popełnienie błędów, co może prowadzić do niebezpiecznych zdarzeń przy pracy, zarówno z ich udziałem, jak i innych osób. Alkohol wpływa negatywnie na zdolności psychofizyczne człowieka, co może prowadzić do wypadków z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi dla poszkodowanych. Ponadto podczas pracy w stanie nietrzeźwości pracownicy mogą powodować uszkodzenia maszyn, narzędzi czy produktów, co wiąże się ze stratami finansowymi dla przedsiębiorstwa. Wypadki przy pracy związane z alkoholem generują wysokie koszty leczenia poszkodowanych, a uszkodzenia mienia spowodowane przez nietrzeźwych pracowników wymagają napraw, co wiąże się z dodatkowymi wydatkami.
Należy podkreślić, że zatrudniający ma obowiązek zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, a kontrola trzeźwości przez pracodawcę jest jednym ze sposobów realizacji tego obowiązku — pozwala chronić zdrowie i życie pracowników.
Warto także zwrócić uwagę na podniesienie jakości pracy. Pracownicy trzeźwi są bardziej skoncentrowani i efektywni w wykonywaniu swoich obowiązków. Alkohol wpływa negatywnie na zdolności poznawcze, co może prowadzić do popełniania błędów i obniżenia jakości pracy.
Podsumowując, prewencyjne badanie trzeźwości pracowników jest inwestycją w bezpieczeństwo, jakość pracy i pozytywny wizerunek firmy. Mowa tu nie tylko o zapobieganiu wypadkom, ale także o potencjalnym uszkodzeniom mienia czy utracie jakości pracy, zwłaszcza w branżach, które wymagają koncentracji i precyzyjnego wykonywania obowiązków (np. w logistyce czy produkcji). Choć może wydawać się to restrykcyjne, w rzeczywistości jest to działanie, które chroni zarówno pracowników, jak i pracodawcę.