Produkcja jednostkowa – od pomysłu do realizacji
Jedyną stałą rzeczą jest zmiana. Od tego zaczniemy omawianie jednej z metod produkcji, jaką jest produkcja jednostkowa. Prowadząc działalność produkcyjną, każda firma musi na samym początku wybrać jeden z trzech typów jej organizacji. Rozwijając myśl – na podstawie wolumenu produkcji, musi wybrać między produkcją masową i seryjną w tym drobnoseryjną, średnioseryjną, wielkoseryjną oraz właśnie produkcją jednostkową.
Bazując na doświadczeniu w oparciu o obserwację, rozmowy z naszymi Klientami widzimy, że to właśnie ta forma produkcji przynosi sama w sobie najwięcej problemów do rozwiązania i jest solą w oku niejednego dyrektora lub kierownika produkcji. Nazywana potocznie dyskretną stanowi olbrzymie obciążenie dla wydziału przygotowującego produkcję w odniesieniu do jego technicznej sfery. I tutaj nie tylko mamy na myśli przygotowanie samej dokumentacji.
Często trudno jest przedstawić Klientowi realny termin wykonania zamówienia. Sama wycena jest mocno szacunkowa z dużym marginesem błędu. Dotyczy to dużej ilości zapytań, które wpływają do firmy. Nikt nam nie zagwarantuje od razu zamówienia, jeśli poświęcimy dodatkowy czas na przygotowanie szczegółowej kalkulacji i dokumentacji pod produkcję. To niestety wymaga czasu i odpowiednich zasobów osobowych. Dlatego tak istotne jest, aby korzystać z narzędzi informatycznych, które są w stanie w maksymalnym stopniu odciążyć nas w tych aspektach albo przynajmniej pomóc w takiej formie, aby czas poświęcony na uzupełnienie dokumentacji był jak najkrótszy.
Co to jest produkcja jednostkowa?
Produkcja jednostkowa charakteryzuje się wytwarzaniem wyrobów unikalnych, często niepowtarzalnych, na które jest bardzo małe zapotrzebowanie na rynku. Przeważnie jest to jedna lub wielokrotność bez wchodzenia setki, lub większe wolumeny. W przypadku takiej produkcji sam proces technologiczny stanowi jedną spójną i zamkniętą całość. W takiej produkcji największym wąskim gardłem są zasoby ludzkie, w tym ich przepustowość co do ilości produktów, które są w stanie opracować, co do technicznego przygotowania produkcji oraz ich fizycznego wykonania tj.:
- Procesu technologicznego (technologii produkcji) w tym operacji, stanowisk, zużycia materiałów oraz czasów na poszczególne operacje,
- Przygotowania dokumentacji warsztatowej w postaci rysunków technicznych, programów, nastawów,
- Wygenerowania przewodników, kart zmian czy arkuszy kontroli jakości, jeśli takowe będą wskazane w procesie.
Tutaj przychodzi nasze rozwiązanie w postaci Systemu Zarządzania Produkcją UNIS PRO, które samo w sobie jest doskonałą bazą do realizacji powyższych celów – czy to w formie analizy danych historycznych, czy też prowadzenia procesu od początku w ramach produkcji jednostkowej.
Charakterystyka produkcji jednostkowej
Produkcja jednostkowa jest również produkcją bardzo pracochłonną – skupiającą się na detalach. Zastosowane gniazda produkcyjne (jednorodne lub wielorodne) uposażone w różnego rodzaju maszyny (stanowiska zrobotyzowane, jak i manualne) pozwalają na wykonywanie różnorodnych operacji, często nawet nie wykorzystując w pełni możliwości posiadanego parku maszynowego. Całość opiera się niestety na kwalifikacjach technicznych posiadanych zasobów ludzkich. Wraz ze zmianą produktu zmienia się proces, a tym samym osoba taka musi posiadać szersze spektrum doświadczenia w celu szybkiego przestawienia się na nowy typ produkcji w danym dniu, tygodniu, czy innym interwale czasowym.
Najważniejszymi cechami produkcji jednostkowej są:
- Większa ilość stanowisk manualnych niż zrobotyzowanych,
- Długotrwałe procesy technologiczne często trwające dłużej niż w obrębie jednej zmiany,
- Ciągle zmieniający się wolumen produkcji w tym duża ilość produkcji w toku,
- Ze względu na specyfikę produkcji często materiały dostarczane na magazyn są w modelu „Just In Time”,
- Brak jednoznacznej przewidywalności utrzymywania stocków magazynowych w tym również zabezpieczenia surowca pod dalszą produkcję w obrębie następnych kwartałów i innych okresów czasowych,
- Ciągłe zmiany w planie produkcyjnym wynikające z dużej rotacji pracowników (planowanie w głównej mierze oparte na zasobach maszynowych i ludzkich).
Zalety i wady produkcji jednostkowej
Myśląc o zaletach i wadach w przypadku produkcji jednostkowej, na pierwszym planie obrazuje się nam postać pracownika. Zarządzanie produkcją jednostkową jest skomplikowane i trudne. Często obarczone dużym ryzykiem błędu w szacowaniu widełek tolerancji co do zużycia surowców, jak i normatywach czasowych pod operacje technologiczne. To na nim w głównej mierze skupia się zasadność prowadzenia takiej metody produkcji.
To, co na pewno można uznać za zaletę to sam fakt realizacji unikalnych, niepowtarzalnych zleceń, a tym samym sama możliwość negocjacji wyższej marży za dedykowany produkt pod klienta. Nie bez znaczenia jest również możliwość sterowania poziomem zatrudnienia ze względu na bieżącą ilość zamówień, zatrzymując w ciężkich czasach tylko niezbędny personel (majstrów, kierowników, dyrektorów, brygadzistów itd.). Elastyczność produkcji w tym możliwość przezbrojenia i zmiana jej profilu również daje poczucie bezpieczeństwa w dłuższej perspektywie czasu.
To, co działa na niekorzyść takiego modelu i jest jego największą wadą, to długi czas potrzebny do uruchomienia produkcji po otrzymaniu zamówienia (opracowanie technologii i dokumentacji warsztatowej) oraz duże koszty jednostkowe i brak specjalizacji.
Produkcja jednostkowa – przykłady
Typowym przykładem produkcji jednostkowej może być produkcja prototypu pod dokumentację powierzoną przez Klienta. Na etapie budowania procesu technologicznego musimy bazować na czasach do poszczególnych operacji wynikających bezpośrednio z historii produkcji, doświadczeniu oraz intuicji lub na bazie dobrych praktyk. Po wykonaniu pierwszej sztuki i porównaniu kosztów planowanych do kosztów rzeczywistych kolejne sztuki są już urealniane co do czasów na poszczególne operacje oraz zużycie materiałów.
Często taka sytuacja nie jest możliwa do przewidzenia, szczególnie gdy realizowane są projekty jednostkowe w budownictwie, w tym budowie budynków, mostów, a także nawet domów jednorodzinnych, gdzie każdy z nich jest po prostu inny i pomimo iż są budowane z takiego samego projektu, mogą się różnić wykończeniem i użytymi materiałami. Do tego wtedy służą narzędzia do szacowania i zarządzania projektem (w tym praca na wykresach GANTTA), a tym samym praca projektowa i odbiór poszczególnych etapów projektu w oszacowanym budżecie. Wtedy całość produkcji podzielona jest na fragmenty, które każdy z nich zawiera osobną technologię wykonania.
Stopień złożoności procesu może być oparty o dane ogólne, gdzie traktujemy całość technologii jako koszyk godzin wraz z dobijaniem pobrań materiałów, a nie bezpośrednim wskazywaniem, co zostanie od razu pobrane z magazynu już na samym etapie pisania technologii. Innym przykładem może być branża automotive, gdzie często spotykana jest produkcja pod Klienta. Wtedy dany wyrób bazuje na pewnym fragmencie ogólnej technologii (sam proces jest w pewnym stopniu wyliczalny, bo etapy cięcia, spawania, gratowania, szlifowania, malowania, czy też pakowania dla tego typu procesów są wspólne). Różnice mogą polegać na fizycznej ilości pobranych materiałów, czasów na wykonanie, jeśli dany element występuje pojedynczo lub podwójnie. Do tego oczywiście jeszcze dochodzi kontrola jakości w tym odbiór pierwszej sztuki lub pierwszej partii.
Podsumowując, w przypadku produkcji jednostkowej kluczowym elementem jest sprawne i szybkie dostarczenie dokumentacji na produkcję, zapewnienie odpowiednich stocków magazynowych oraz możliwość dynamicznego planowania produkcji w tym wprowadzania wszystkich zmian, jakie mogą wystąpić w trakcie trwania procesu w tym awarie, przezbrojenia, braki surowców lub pracowników niezbędnych do obsługi poszczególnych stanowisk. Kluczowa jest możliwość wyliczania jednostkowego kosztu produkcji oraz porównywania go do kosztów rzeczywistych bezpośrednio spływających z produkcji w odniesieniu do pobranych materiałów oraz zarejestrowanego czasu. Jednostkowy koszt produkcji może być inny co do pierwszej sztuki, jak i do każdej kolejnej z racji optymalizacji samego procesu.